Γράφει ο Πάνος Σπαγόπουλος

Ο υπολογισμός του κόστους ενός μαχητικού αεροσκάφους είναι μια περίπλοκη υπόθεση.
Στον υπολογισμό του υπεισέρχονται πολλοί παράγοντες, με τον σημαντικότερο απ’ αυτούς να είναι η κατανάλωση καυσίμου ανά ώρα πτήσης. Παρ’ όλα αυτά ο υπολογισμός του για να είναι συγκρίσιμος ανάμεσα σε δυο διαφορετικούς τύπους αεροσκαφών, πρέπει να στηρίζεται στα ίδια κριτήρια.

Το κόστος υπολογισμού της ώρας πτήσης ενός αεροσκάφους δεν αφορά μόνο τα καύσιμα. Είναι το αποτέλεσμα μιας συνολικής εκτίμησης δαπανών που ποικίλουν από την κόστος αγοράς του ίδιου του αεροσκάφους μέχρι τις αποστολές που αυτό εκτελεί. Πιο συγκεκριμένα ο υπολογισμός του κόστους ανά ώρα πτήσης εξαρτάται από:

Άμεσες λειτουργικές δαπάνες (ΑΛΔ)

Πρόκειται για τις δαπάνες που σχετίζονται άμεσα με τη λειτουργία ενός στρατιωτικού αεροσκάφους, συμπεριλαμβανομένων:
Καύσιμο: Τα καύσιμα είναι ένα από τις πιο σημαντικές παραμέτρους των ΑΛΔ, αντιπροσωπεύοντας έως και το 40% ταυ συνολικού κόστους μιας ώρας πτήσης. Ο τύπος του καυσίμου που χρησιμοποιείται, η απόδοση καυσίμου του αεροσκάφους, η τιμή του την συγκεκριμένη χρονική περίοδο και το προφίλ πτήσης επηρεάζουν την κατανάλωση καυσίμου.
Συντήρηση: Η συντήρηση των στρατιωτικών αεροσκαφών είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της επιχειρησιακής ετοιμότητας και προπαντός της ασφάλειάς τους. Σ’ αυτό συμμετέχει ειδική ομάδα συντηρητών Μοίρας, υπαξιωματικών και διοικητικού προσωπικού για την υποστήριξη των πτητικών επιχειρήσεων. Το κόστος συντήρησης περιλαμβάνει εργασία, ανταλλακτικά και γενικές επισκευές. Η πολυπλοκότητα του αεροσκάφους, η συχνότητα συντήρησης και η διαθεσιμότητα των ανταλλακτικών, όλα αυτά συμβάλλουν στο κόστος συντήρησης που απαιτείται μετά από κάθε αποστολή.
Πυρομαχικά: Τα μαχητικά αεροσκάφη συχνά μεταφέρουν και αναλώνουν πυρομαχικά κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης και των επιχειρήσεων. Το κόστος των πυρομαχικών ποικίλλει ανάλογα με τον τύπο του όπλου, τον ρυθμό βολής του και την ποσότητα που χρησιμοποιείται.
Εκτόξευση και ανάκτηση: Αυτό αφορά κυρίως το ναυτικά αεροσκάφη και σχετίζεται με τις επιχειρήσεις των μαχητικών αεροσκαφών από αεροπλανοφόρα, αλλά και σε μικρότερο βαθμό και με τις χερσαίες εγκαταστάσεις -αεροδρόμια.

Έμμεσο λειτουργικό κόστος (ΕΛΚ)

Έμμεσο λειτουργικό κόστος είναι οι δαπάνες που σχετίζονται έμμεσα με τη λειτουργία ενός στρατιωτικού αεροσκάφους, συμπεριλαμβανομένων:
Κόστος προμήθειας αεροσκάφους: Το κόστος απόκτησης ενός στρατιωτικού αεροσκάφους μπορεί να είναι σημαντικό και κυμαίνεται από δεκάδες έως εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ή δολάρια. Αυτό περιλαμβάνει την αγορά του ίδιου του αεροσκάφους, καθώς και το κόστος επιχειρησιακής του ένταξης συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης (ΣΜΕΤ) και κατά πόσο το σύστημα εκπαίδευσης συνοδεύεται από ικανό παράλληλο σύστημα εκπαίδευσης σε προσομοιωτή ή όχι.
Ώρες πτήσης αεροσκάφους: Η ηλικία ενός αεροσκάφους και η φθορά επηρεάζουν επίσης την εκτίμηση του κόστους. Έτσι για παράδειγμα στην ΠΑ το κόστος ανά ώρα πτήσης ενός F-16V είναι διαφορετικό από αυτό ενός F-Ι6 Block 30. Αυτό δεν σημαίνει ότι το F-16V θα είναι κατ' ανάγκη φθηνότερο ανά ώρα πτήσης από ένα Block 30, καθώς υπεισέρχονται και άλλοι παράγοντες όπως η συντήρηση των ηλεκτρονικών συστημάτων που στο F-16V είναι πιο απαιτητική από ότι στο F-16 Block 30.
Εκπαίδευση και πτητική συντήρηση πιλότων (Σχετίζεται με το παραπάνω). Η εκπαίδευση των πιλότων και η διατήρηση της επάρκειάς τους είναι ζωτικής σημασίας. Αυτές οι δαπάνες περιλαμβάνουν μισθούς και καύσιμα.
Λειτουργίες αεροπορικής βάσης: Οι επιχειρήσεις βάσης περιλαμβάνουν την υποδομή, τη συντήρηση και τις υπηρεσίες υποστήριξης που απαιτούνται για τη λειτουργία στρατιωτικών αεροσκαφών. Αυτές οι δαπάνες περιλαμβάνουν υπόστεγα, εγκαταστάσεις αποθήκευσης καυσίμων και συντήρηση αεροδρομίου.
Έρευνα και Ανάπτυξη: Τα στρατιωτικά αεροσκάφη εξελίσσονται συνεχώς για να ανταποκριθούν σε νέες απειλές και απαιτήσεις αποστολής. Το κόστος έρευνας και ανάπτυξης περιλαμβάνει το σχεδιασμό, τη δοκιμή και την πιστοποίηση νέων αεροσκαφών και τεχνολογιών.
Διοίκηση και γενικά έξοδα: Οι επιχειρήσεις στρατιωτικών αεροσκαφών απαιτούν μια πολύπλοκη διοικητική δομή και δομή υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένων του προσωπικού, της επιμελητείας και των προμηθειών. Αυτά τα έξοδα καλύπτουν μισθούς, χώρους γραφείων και γενικά έξοδα.

Πρόσθετοι παράγοντες

Εκτός από το άμεσο και έμμεσο κόστος λειτουργίας, διάφοροι άλλοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν το συνολικό κόστος της ώρας πτήσης για στρατιωτικά αεροσκάφη:
Προφίλ πτήσης: Ο τύπος της αποστολής, ο αριθμός των απογειώσεων και προσγειώσεων και το υψόμετρο και η ταχύτητα πτήσης επηρεάζουν την κατανάλωση καυσίμου και τις απαιτήσεις συντήρησης.
Γεωγραφική τοποθεσία: Η λειτουργία αεροσκαφών σε απομακρυσμένα ή εχθρικά περιβάλλοντα μπορεί να αυξήσει το κόστος λόγω μεταφοράς, υπηρεσιών υποστήριξης και μέτρων ασφαλείας.
Γεωπολιτικοί παράγοντες: Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις ή οι εντάσεις σε συγκεκριμένες περιοχές μπορεί να επηρεάσουν τη διαθεσιμότητα υποστηρικτικών εγκαταστάσεων, το κόστος των καυσίμων και των πυρομαχικών.
Τεχνολογικές εξελίξεις: Καθώς εμφανίζονται νέες τεχνολογίες, το κόστος αναβάθμισης και συντήρησης στρατιωτικών αεροσκαφών μπορεί να αυξηθεί για να ενσωματωθούν ομαλά οι τεχνολογίες αυτές. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα όλων το F-35.
Οικονομικοί παράγοντες: Οι οικονομικές συνθήκες, όπως ο πληθωρισμός και οι συναλλαγματικές ισοτιμίες, μπορούν να επηρεάσουν το κόστος των καυσίμων, της συντήρησης και άλλων αναλωσίμων.
Όπως φαίνεται, για τον υπολογισμό του κόστους ανά ώρα πτήσης ενός αεροσκάφους είναι απαραίτητο να συνυπολογιστούν μια σειρά άλλων παραγόντων. Δε σημαίνει πως όλοι οι παραπάνω παράγοντες λαμβάνονται, παρά μόνο αυτοί που επηρεάζουν ένα συγκεκριμένο προφίλ εκτίμησης.
Το Νοέμβριο του 2022, το Γραφείο Λογοδοσίας της Κυβέρνησης των ΗΠΑ (GAΟ) το όργανο δηλαδή του οικονομικού ελέγχου του Κογκρέσου, βασίστηκε σε ίδια κριτήρια για να καθορίσει το κόστος της ώρας πτήσης για κάθε αεροσκάφος σε συνεργασία με την αμερικανική Αεροπορία. Είχε καθορίσει ότι αυτό ανερχόταν σε 83.000 € για το F-22A Raptor, 41.000 € για το F-35 και 22.000 € για το Α-10 Warthog... Το «έπαθλο» όμως του πιο δαπανηρού αεροσκάφους «απονεμήθηκε» στο στρατηγικό βομβαρδιστικό Β-1 Lancer, με 169.000 € την ώρα. Σύμφωνα με μια πιο παλαιότερη εκτίμηση από το 2018 του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας το εκτιμώμενο κόστος ανά ώρα πτήσης για το F-15C ανέρχεται σε 41.921 $.
Αυτό περιλαμβάνει το κόστος των καυσίμων, της συντήρησης που απαιτείται μετά από κάθε έξοδο και άλλους επιχειρησιακούς παράγοντες. Σε μια νεότερη εκτίμηση του 2020 από την αμερικανική Αεροπορία, το κόστος ανά ώρα πτήσης του F-16C εκτιμάται στα 22.514 $. Σύμφωνα με την εκτίμηση του GAO του 2022 το κόστος ανά ώρα για το F-16C/D Block 50/52 έχει αυξηθεί από το 2020 στα 26.927 $.
Κύριος παράγοντας γι’ αυτή την αύξηση οι πληθωριστικές πιέσεις και οι τιμές των καυσίμων μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.
Εδώ πρέπει να σημειώσουμε, ότι υπάρχει διαφορά στα νούμερα που δίνει η αμερικανική Αεροπορία ή το αμερικανικό Πεντάγωνο (DoD) και σε αυτά που δίνει ο GAO.

 Εκτιμώμενο κόστος ανά ώρα πτήσης



Ο κινητήρας των F-16 Block 52+, F-100-PW-229
Εάν πάρουμε μια τιμή κατανάλωσης ανά ώρα πτήσης των 1.100 USG με ταχύτητα 0,8 mach στα 20.000 πόδια (μια τυπική εκπαιδευτική αποστολή) με καύσιμο Jet A-1 για τον F-100-PW-129 (που φέρουν τα F-16V της ΠΑ) το κόστος των καυσίμων μόνο ανέρχεται στα 2.853$ με βάση την τιμή των 2,594$ ανά USG, όπως ήταν στις 24 Ιανουαρίου ή 2.286€ περίπου.
Τόσο κοστίζει μια τυπική εκπαιδευτική αποστολή για την ΠΑ ενός F-16 Block 52+/Adv. ή V μόνο από πλευράς καυσίμων. Για να γίνει όμως ο πλήρης απολογισμός του κόστους ανά ώρα πτήσης θα χρειαζόμασταν πολλά περισσότερα κριτήρια και δεδομένα, όπως αναλύθηκαν ανωτέρω.
Σε ότι αφορά τα Mirage 2000-5, ο κινητήρας του είναι πολύ πιο οικονομικός στη μέση κατανάλωση καυσίμου από τον F-100 ή τον F-110. Έτσι σε ύψος 20.000 ποδών και με ταχύτητα 1,2 mach ο SNECMA M53-P2 θα καταναλώσει περί τα 900 USG ανά ώρα πτήσης άρα συνεπάγεται ένα κόστος 2.146€ ανά ώρα πτήσης, με βάση πάντα την τιμή των 2,594$ ανά USG.
Το F-4E είναι ένας ακόμη τύπος που επιχειρεί στην ΠΑ. Το κόστος ανά ώρα πτήσης το 1965 ήταν στα 8.051$ σε σημερινές τιμές, αλλά τότε τα αεροσκάφη ήταν καινούργια και η ροή των ανταλλακτικών άφθονη και οι τιμές καυσίμων χαμηλές.
Ένα σχετικό κόστος είναι αυτό του F-4E που ανήκει σε μια ιδιωτική συλλογή της Collings Foundation. Σε αυτή το κόστος για 40 λεπτά πτήσης είναι 12.500 $. Εάν το αναγάγουμε στα 60 λεπτά τότε αυτό ανέρχεται στα 18.750$. Να σημειωθεί ότι το κόστος αυτό δεν περιλαμβάνει πυρομαχικά ή εκπαιδεύσεις μάχης. Σε ότι αφορά τον κινητήρα, σύμφωνα με μια αναφορά η κατανάλωση του J79-GE-17Α σε ύψος 30.000 ποδών και με ταχύτητα 0,9 mach ανέρχεται στα 700 USG, ενώ σύμφωνα με άλλη πηγή στα 1.000 USG. Με πιο πιθανότερη προς την δεύτερη εάν πάρουμε 950 USG x δύο κινητήρες μας δίνει 1.900 USG ή σε κόστος 4.930 $ ή 4.549 €.
Βέβαια η τιμή των 4.930 $ αφορά την τιμή του αεροπορικού καυσίμου στις ΗΠΑ η οποία είναι στα 2,594$ ανά USG. Δεν γνωρίζουμε πόσο στοιχίζει η προμήθεια καυσίμου για την ΠΑ.
Επομένως το κόστος του καυσίμου για την ΠΑ για μια ώρα πτήσης θα πρέπει να κυμαίνεται στα 5.000 € κατά μέσο όρο. Κατά συνέπεια μια ώρα πτήσης ενός F-4E για την ΠΑ δεν μπορεί να κοστίζει λιγότερο από 12.000 με 15.000€. |
Rafale, γαλλικές εκτιμήσεις
Το 2014, σε μια έκθεση για την «Συντήρηση σε επιχειρησιακή κατάσταση» [MCO] στρατιωτικού εξοπλισμού, το γαλλικό Ελεγκτικό Συνέδριο υποστήριξε ότι το κόστος προγραμματισμένης συντήρησης και εξοπλισμού [ΕΡΜ] ανά ώρα πτήσης για το Rafale ανέρχεται σε 14.596 € έναντι μόλις 8.802 € για το Mirage 2000.
Στις αρχές του 2024 ο στρατηγός Stéphane Mille, ο Αρχηγός του Επιτελείου της γαλλικής Αεροπορίας [CEMAAE] ανέφερε ότι το κόστος ανά ώρα πτήσης για ένα Rafale ανερχόταν στα 20.000 €.
Το F-35A και το F-22 είναι από τα πιο ακριβά στην συντήρηση και κόστος λειτουργίας.
Το GAO ανεβάζει το κόστος ανά ώρα πτήσης για το F-35 στα 44.000 $ ή 40.610 € περίπου. Αυτό μεταφράζεται σε 44 εκατ. $ για 1.000 ώρες πτήσης ή 352 εκατ. $ για μια περίοδο 8.000 ωρών πτήσης που θεωρείται ένα τυπικό νούμερο για την υπηρεσία ενός μαχητικού.

* Εράνισμα από τον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ ΚΥΡ 4/2/2024, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Σελ.52 -59


sastya