Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ
Είναι ανάγκη ορισμένα σημαδιακά γεγονότα του παρελθόντος να επα
νέρχονται στην μνήμη των Ελλήνων, ιδίως των ηγεσιών που παίρνουν από
φάσεις και παραδειγματιζόμενες από αυτά να μην υποπέσουν ξανά σε
τραγικά σφάλματα για το μέλλων της Χώρας μας. Το Επετειακό τούτο κείμε
νο, αναφέρεται πολύ περιληπτικά, στην άνοδο και πτώση της κραταιάς
Αυτόκρατορίας του Βυζαντίου.
Το 324 μ.Χ. περίπου ο Κωνσταντίνος ψάχνει για την θέση της Νέας
Ρώμης. Βέβαια η παράδοση αναφέρει ότι ένα όραμα άνοιξε τα μάτια του
Κωνσταντίνου και έτσι στο τέλος του 324 μ.Χ. μ’ ένα ακόντιο στο χέρι χάραξε
τα όρια της Νέας Ρώμης, της Κωνσταντίνου – Πόλεως. Η νέα πρωτεύουσα
από της ιδρύσεως της άρχισε να στολίζεται με συμβολικά ελληνικά καλλι
τεχνήματα που μεταφέρθηκαν εκεί.
Στην παγκόσμια ιστορία υπήρξε το Βυζάντιο, η μακροβιότερη
Αυτοκρατορία. Στη μακραίωνη ιστορία της, πολλά προσέφερε στην
Ανθρωπότητα και σ’ αυτήν οφείλεται κατά μέγα μέρος η σημερινή εξέλι
ξη και ο πολιτισμός της σημερινής Ευρώπης και ακόμη πιστεύω ολό
κληρης της ανθρωπότητας γενικότερα.
Για εμάς τους Έλληνες το Βυζάντιο είναι ο κρίκος που ενώνει την
Αρχαία Ελληνική Ιστορία με την σημερινή Ελλάδα. Επίσης οι μεγάλοι κλασ
σικοί αιώνες 5ο και 4ος π.Χ. με κέντρο την Αθήνα μας έδωσαν την φιλοσοφία,
την έννοια του Νόμου, την έννοια της Δημοκρατίας και όλες τις μορφές της
2
λογοτεχνίας και της τέχνης, οι οποίες δια του Βυζαντίου μεταλαμπαδεύθηκαν
στην Ευρώπη και δι’ αυτών μέχρι σήμερα εκφράζεται η ανθρωπότης.
Στο Βυζάντιο πολλά χρωστάει η Δύση:
- ΠΡΩΤΟΝ: Το Βυζάντιο δασκάλεψε την Ευρώπη στις επιστήμες και τις
τέχνες. Το «Οικουμενικό διδασκαλείο» ιδρυμένο το 849 από τον Καίσαρα
Βάρδα, ήτανε το πνευματικό κέντρο του κόσμου, γεμάτο ξένους φοιτητές, φερ
μένους από την Ανατολή και την Δύση.
- ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Εάν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν είχε σταματήσει τη
Μωαμεθανική επίθεση των Αράβων, που άρχισε τον 7ο αιώνα, αυτοί θα κατε
λάμβαναν όλη την Ευρώπη και θα εγένετο η Ευρώπη, Μωαμεθανικός και όχι
Χριστιανικός χώρος. Γιατί έτσι δόθηκε χρόνος στους λαούς της Δυτικής Ευ
ρώπης ν’ αποκτήσουν εθνική αυτοσυνειδησία, να οργανώσουν ανεξάρτητα
κράτη και να μπορέσουν σιγά – σιγά μόνοι των ν’ αντισταθούν εναντίον της
Μωαμεθανικής πιέσεως, η οποία τον 16ο αιώνα έφθασε με τους Τούρκους
μέχρι της Βιέννης.
- ΤΡΙΤΟΝ: Το Βυζάντιο αναμφισβήτητα ευεργέτησε την ανθρωπότητα
σε όλα, χωρίς ποτέ να την βλάψει. Είναι τόσα πολλά τα επιτεύγματα για την
ανθρωπότητα του Μεσαιωνικού Ελληνισμού, ώστε να καταντάει άδικο οι
σύγχρονοι να λησμονούν το χρέος τους προς την Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Η Ανάπτυξη Του Βυζαντίου, σε μία μεγάλη Αυτοκρατορία, οφείλεται σε
τρία κυρίως βασικά στοιχεία:
- ΠΡΩΤΟΝ: Η Στρατιωτική Δύναμη, που ασφαλώς κληρονόμησε από
τη Ρώμη.
3
- ΔΕΥΤΕΡΟΝ: Η θρησκεία, η ορθόδοξος εκκλησία, η οποία οργα
νώθηκε κατά τρόπο εξαιρετικό, έτσι που κατόρθωσε να κρατήσει μαζί,
πολλούς και διαφόρους λαούς, οι οποίοι δεν ήταν ούτε την ιδίας φυλής, ούτε
του ιδίου πολιτισμού, ούτε της ιδίας γλώσσας, ήταν όμως όλοι χριστιανοί
ορθόδοξοι, και
- ΤΡΙΤΟΝ: Το σπουδαιότερο ίσως όλων η Ελληνική Παιδεία. Διότι τα
σχολεία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τα Πανεπιστήμια τα οποία ιδρύθηκαν
εις την Κωνσταντινούπολη και οι άλλες μεγάλες πόλεις, όπως στην Αθήνα την
Θεσσαλονίκη, την Καισάρεια και σε άλλες πόλεις. Τα μοναστήρια, είναι επίσης
εκείνα που διαφύλαξαν για τον κόσμο τα γραπτά και την Σοφία των μεγάλων
Ελλήνων κλασσικών συγγραφέων και τις ανθρωπιστικές των απόψεις.
Όταν τον 4ο π.Χ. αιώνα ο Ισοκράτης έλεγε, ότι: «Έλληνες είναι όσοι
μετέχουν της ημετέρας παιδείας» δεν μπορούσε να φαντασθεί την αξία της
μεγάλης αυτής αλήθειας.
ΑΙΤΙΑ ΠΤΩΣΕΩΣ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
Όταν το Βυζάντιο έφθασε στην μεγάλη του δόξα 10ο και 11ο αιώνα π.Χ.
στην εποχή της Μακεδονικής δυναστείας, δεν μπορούσε να φαντασθεί κανείς
ότι τόσο σύντομα θ’ ακολουθούσε η πτώση. Η πτώση της Βυζαντινής Αυτό
κρατορίας δεν ήλθε τον 15ο αιώνα, αλλά από σειρά γεγονότων από τον 11ο
αιώνα π.Χ. τα οποία λίαν περιληπτικά θ’ αναφέρω:
Οι Τούρκοι ήλθαν στο Βυζάντιο σε δύο μεγάλα κύματα, πρώτα οι
Σελτσουκίδες Τούρκοι και έπειτα οι Οθωμανοί. Δυστυχώς για πρώτη φορά ο
Στρατός της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ηττήθη από τα στίφη των Σελτσου
κίδων Τούρκων στα μέσα του 11ου αιώνα στην μεγάλη μάχη του Μαντζίκερ και
4
έτσι έμεινε ανυπεράσπιστη η Μικρά Ασία για την κατάκτηση από αυτούς. Η
κατάκτηση αυτή είναι εκείνη που αποδυνάμωσε το Βυζάντιο, διότι της Βυζα
ντινής Αυτοκρατορίας η καρδιά και η δύναμη ήταν πάντα η Μικρά Ασία.
Τον 11ο Αιώνα έχουμε επίσης την Επίθεση των Νορμανδών, οι οποίοι
ξεκίνησαν από τις σκανδιναβικές χώρες και κατόρθωσαν να κατακτήσουν
πολλά μέρη στην Βόρεια Ευρώπη την Αγγλία και την Σικελία. Στη Σικελία
ίδρυσαν Νορμανδικό Κράτος από το οποίο επιτίθεντο εναντίον των ελληνικών
νησιών και παραλίων, φέροντας έτσι καίρια κτυπήματα κατά του Βυζαντίου.
Ένα άλλο γεγονός της Μεσαιωνικής Ιστορίας, που αποδυνάμωσε
ακόμη περισσότερο το Βυζάντιο είναι, οι Σταυροφορίες. Στην αρχή αυτές είχαν
κίνητρα θρησκευτικά, μετά άλλαξαν χαρακτήρα και πήραν μορφή εμπορική
και τυχοδιωκτική. Έτσι η 4η Σταυροφορία, αντί να συνεχίσει τον δρόμο για να
ελευθερώσει τον Άγιο Τάφο, εστράφη εναντίον της Κωνσταντινουπόλεως. Δυ
στυχώς και πάλιν οι εσωτερικές διχόνοιες της αυτοκρατορικής τότε Κυβερνή
σεως, έδωσαν την ευκαιρία στην 4η Σταυροφορία να καταλάβει το 1204 την
Κωνσταντινούπολη και να ιδρύσει εκεί Φραγκικό Κράτος. Το Φραγκικό αυτό
Κράτος, διήρκεσε μόνο ως το 1264, διότι από την Νίκαια οι Έλληνες ανακα
τέλαβαν την Κωνσταντινούπολη. Η καταστροφή και η διασπάθιση του Ελληνι
κού χώρου, η οποία επήλθε στο υπόλοιπο Βυζαντινό Κράτος ήταν από τους
Φράγκους ανεπανόρθωτη.
Ο 14ος αιώνας είναι αιώνας μεγάλων καταστροφών, για τον Ελληνισμό.
Πρώτα ήλθε στα μέσα του αιώνα μια τρομερή επιδημία πανώλης, η οποία
αποψίλωσε τον πληθυσμό των πόλεων της Μέσης Ανατολής και του Ελληνι
κού χώρου. Τα 2/3 των κατοίκων περίπου πέθαναν.
5
Η ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
Ας έλθουμε στις τελευταίες ημέρες της ελεύθερης Κωνσταντινούπολης.
Η περίοδος αυτή είναι η σημαντικότερη, η τραγικότερη, αλλά ίσως και η
ηρωικότερη της Ελληνικής Ιστορίας.
Στη Βυζαντινή αυτοκρατορία που περιορίστηκε σχεδόν στην Κωνστα
ντινούπολη, στις 31 Οκτωβρίου του 1448 πέθανε χωρίς απογόνους οι ΙΩΑΝ
ΝΗΣ Η΄ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ. Κατά την επιθυμία της μητέρας του Ελένης νόμιμης
αντιβασίλισσας επιλέγεται ως διάδοχος του Αδελφού του ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ.
Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ στέφτηκε στο Μυστρά ως ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ΄ ΠΑΛΑΙΟ
ΛΟΓΟΣ ΔΡΑΓΑΣΗΣ και τον Μάρτιο του 1449 ανέλαβε την εξουσία στη Πόλη.
Στα τέσσερα χρόνια της Βασιλείας του, θα προσπαθήσει, όπου όλοι οι
προκάτοχοί του απέτυχαν, να ενισχύσει την Αυτοκρατορία να ισχυροποιήσει
την πόλη. Ενίσχυσε τα τείχη, οργάνωσε τον Στρατό του, συγκέντρωσε τροφές
και οργάνωσε τους κατοίκους της Πόλης.
Οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες βλέποντας τον κίνδυνο των Τούρκων να
πλησιάζει, απευθύνονται για βοήθεια στην Δύση όπως ο Αυτοκράτορας ΕΜ
ΜΑΝΟΥΗΛ (1412) μέχρι και ο τελευταίος Αυτοκράτορας, όλες όμως οι προ
σπάθειες απέτυχαν.
Κατά την έναρξη της πολιορκίας της ΠΟΛΗΣ εντός αυτής υπήρχαν
7.000 υπερασπιστές, 700 Γενοβέζοι με τον περίφημο ΛΟΓΓΟ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΗ
ως αρχηγό τους και 200 τοξότες με επικεφαλής των τον Καρδινάλιο ΙΣΙΔΩΡΟ.
Μέσα στον κόλπο υπήρχαν μόνο 20 πλοία Βενετικά και Γενοβέζικα και 2
πλοία από την Κρήτη, τα οποία κατά σύμπτωση ήταν εκεί όταν άρχισε η
πολιορκία. Πρέπει, μιλώντας για το τέλος του Βυζαντίου, να έχουμε υπ’ όψιν
μας ότι η Κωνσταντινούπολη του 1453 μετά την πανώλη δεν ήταν πια η πολύ
6
άριθμη πόλη του 1.000.000 κατοίκων όπως ήταν άλλοτε, πριν από την
Φραγκική κατάκτηση του 1204.
Ο Μωάμεθ πλήρως προπαρασκευασμένος άρχισε τη μεγάλη πολιορ
κία της ΠΟΛΗΣ την 2α Απριλίου 1453. Η πολιορκία κράτησε ως το τέλος
Μαΐου. Μάχες έγιναν πολλές μέσα, επάνω και έξω από τα τείχη. Η σχέση των
αντιπάλων ήταν 1:12, όσο και αν προσπάθησαν οι πολιορκητές εύρισκαν
ισχυρή αντίσταση. Ότι γκρέμιζαν τα πυροβόλα γεμιζόταν. Όσες απόπειρες έγι
ναν στα τείχη αποκρούστηκαν.
Στις 20 Μαΐου με τη μεσολάβηση των Γενοβέζων, προτάθηκε στον
Κωνσταντίνο να παραδώσει την ΠΟΛΗ και να φύγει στον ΜΥΣΤΡΑ όπου του
εγγυάτο ο Μωάμεθ ασφάλεια. Στη σύνοδο της Συγκλήτου δήλωσε ο Κωνστα
ντίνος πως δεν αφήνει την πόλη που είναι «η Ελπίδα και η Δόξα των Ελλή
νων» και με τη σύμφωνο γνώμη όλων απάντησε στην πρόταση με τα εξής λό
για: «Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοι δοῦναι, οὔτ’ ἐμόν ἐστιν οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων
ἐν ταύτῃ· κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ
φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν».
Οι επιθέσεις των Τούρκων συνεχίστηκαν ανεπιτυχώς έως τις 27 Μαΐου,
οπότε πια ο ίδιος ο Σουλτάνος άρχισε να αμφιβάλλει για την επιτυχία του.
Τότε κάποιοι Στρατηγοί τον συμβούλεψαν, προτού πάρει την τελική του από
φαση, να ρωτήσει ο ίδιος τον Στρατό του, τι θέλουν να γίνει. Ο Τουρκικός
Στρατός είπε ΝΑΙ να συνεχισθεί η πολιορκία, με την ελπίδα βέβαια πάντοτε
της λεηλασίας. Διότι ήταν αρχή απαράβατος, όταν τα Οθωμανικά Στρατεύμα
τα κυρίευαν κάποια πόλη, η πόλη ήταν για τρεις ημέρες στη διάθεση των
ορδών για λεηλασίες, βιασμούς και κάθε λογής εγκληματικές πράξεις αυτών.
7
Δύο ώρες πριν την αυγή της 29ης Μαΐου 1453 ημέρα Τρίτη, άρχισε η
επίθεση των Τούρκων, ήταν τρομερή, αλλά οι πολιορκημένοι κρατούσαν. Με
σα σ’ αυτήν την δύσκολη στιγμή των αμυνομένων, βρέθηκε από τους Τούρ
κους η ξεχασμένη ανοικτή «Κερκόπορτα», μικρή πύλη στο βόρειο μέρος του
δευτέρου τείχους. Από την πόρτα αυτήν μπήκαν οι πρώτοι Τούρκοι ανέβηκαν
βιαστικά στον διπλανό πύργο και ύψωσαν την Τουρκική σημαία. Οι υπερα
σπιστές έτρεξαν να τους διώξουν και θα το πετύχαιναν, αλλά κάποιος γυρίζει
και βλέπει σημαίες κόκκινες στον πύργο της Κερκόπορτας και απερίσκεπτα
φωνάζει: «Η Πόλις Εάλω», από εδώ και πέρα άρχισε ν’ αδυνατίζει η άμυνα
πλέον των υπερασπιστών της Πόλης.
Τέλος, ο Κωνσταντίνος πετάει τα εμβλήματά του και με τον Φραγκίσκο
και τον Δαλμάτη στο πλευρό του, ακολουθώντας τον ξάδελφό του Θεόφιλο,
ορμά εναντίον των Τούρκων με το σπαθί στο χέρι και σκοτώνεται. Κανείς δεν
τον ξαναείδε πια. Αυτό ήταν το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας όταν «η
ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ».
Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ στη στιγμή της πτώσης της έστησε το μεσό
βαθρο της Γέφυρας του Ελληνισμού και για να μείνει ακλόνητο και ακαταμά
χητο αυτό το μεσόβαθρο, θυσιάστηκε στο θεμέλιο του ο ίδιος ο Αυτοκράτορας
ΚΩΝ/ΝΟΣ ΙΑ’ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ ΔΡΑΓΑΣΗΣ, γι’ αυτό δεν βρέθηκε το σώμα του
γι’ αυτό δεν υπάρχει τάφος του. Από το γεφύρι αυτό πέρασε πάλι στην ΕΥΡΩ
ΠΗ το πνεύμα της αναγέννησης, αυτό που τελικά την διαμόρφωσε και την
οδήγησε στην ανάπτυξη και τον πολιτισμό. Πρέπει να τα ενθυμούμεθα αυτά,
όχι για να μισούμε, αλλά αφ’ ενός μεν ως διηνεκές μνημόσυνο τιμής και ευ
γνωμοσύνης για την ζωογόνο θυσία «των αυτοπροαιρέτως αποθανόντων»,
8
και αφ’ ετέρου να θυμίζουμε στους Ευρωπαίους, την προσφορά των Ελλήνων
στη σημερινή ΕΥΡΩΠΗ.
Θα ήταν προδοσία για τον Ελληνισμό, να διαγράψουμε από την ψυχή
μας τον θρύλο του Μαρμαρωμένου Βασιλιά. Μ’ αυτό το όραμα έζησε ο Ελλη
νισμός τους τελευταίους αιώνες κι’ αυτό το όραμα οφείλουμε όλοι να παραδώ
σουμε στις επερχόμενες γενεές.
Οι τελευταίοι υπερασπιστές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με επικε
φαλής τον ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟ, έδειξαν στην ανθρωπότητα ότι,
μόνον τα έθνη που ξέρουν να πεθαίνουν, έχουν και το δικαίωμα να ζουν,
διότι, ο Ηρωικός θάνατος οδηγεί πάντοτε στην Ανάσταση.
Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ με τον θρυλικό Ηρωισμό του,
έκαμε το μέγα εκείνο βήμα από την ιστορία στο θρύλο, που βοήθησε
μετά από τόσους αιώνες στην Ανάσταση του Ελληνικού Έθνους και εξα
σφάλισε αιώνια τη μνήμη του μεγάλου εκείνου Έλληνα Πατριώτη.
Ιωάννης Μ. Ασλανίδης
Αντιστράτηγος ε.α.
Επίτιμος Διοικητικής της Σ.Σ.Ε.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου