Η γεωγραφία της ειρήνης και η ιστορία του πολέμου
Ν. Λυγερός
Η γεωγραφία της ειρήνης του Nicholas Spykman δεν είναι μόνο ένα θεμελιακό κείμενο για τη σύγχρονη γεωπολιτική, η οποία λειτουργεί ως δόκιμη και ανάλυση των γεωγραφικών παραγόντων που βρίσκονται πίσω από τις διεθνείς σχέσεις, όπως το επισημαίνει ο Saul Bernard Cohen. Είναι και μία σύνθεση της ιστορίας του πολέμου. Δίχως αυτό το τετραπλό πολικό σύστημα που συνδυάζει συμπληρωματικά τη γεωγραφία με την ιστορία, και την ειρήνη με τον πόλεμο, το έργο του γεωγράφου και θεωρητικού της στρατηγικής δεν είναι κατανοητό ή ακόμα χειρότερα φαίνεται να είναι απλοϊκό. Ο Spykman δεν δείχνει μόνο χάρτες, αναδεικνύει απεικονίσεις. Μέσω του έργου εμφανίζεται η γεωπολιτική σκέψη που δεν είναι μόνο η πολιτική της γεωγραφίας ούτε η γεωγραφία της πολιτικής. Η ανάλυση του Spykman δίνει έμφαση στην πολλαπλότητα του χάρτη και διατυπώνει το ευρύ φάσμα της παράστασης και της αναπαράστασης. Στην ουσία, μέσω των χαρτών, δείχνει το δυναμικό πλαίσιο της γεωπολιτικής. Δεν εξετάζει μόνο στατικά τα στοιχεία του πλανήτη, μελετά και την εξέλιξή τους σε σχέση με το χρόνο. Κάνοντας χρήση της μεθοδολογίας της γεωλογίας, που λειτουργεί σ’ έναν ενιαίο χώρο με τις τεκτονικές κινήσεις, αναλύει τη γεωγραφία της ειρήνης με την ιστορία του πολέμου. Αν και τα αρχικά του δεδομένα μοιάζουν να ανήκουν μόνο στους φυσικούς χάρτες, το πρόβλημα της προβολής του τρισδιάστατου χώρου στο επίπεδο, με τις μαθηματικές του ιδιότητες, δείχνει το ρόλο της ανθρώπινης νοημοσύνης και της ερμηνείας της των φυσικών δεδομένων. Με τον Spykman, η γη γίνεται μια τεράστια σκακιέρα, όπου ζουν και δρουν πολλές ανταγωνιστικές και συμμαχικές στρατηγικές. Το στατικό στοιχείο της γεωγραφίας επηρεάζεται από το δυναμικό στοιχείο της ιστορίας. Η εικόνα της ειρήνης επηρεάζεται από το έργο του πολέμου. Κατά συνέπεια, ο Spykman δεν κοιτάζει τη γεωγραφία ως μία ολότητα. Την εξετάζει ως το πεδίο μάχης πολιτικών ισορροπιών. Όσον αφορά στις ισορροπίες, ο Spykman τις μελετά μέσω της δυναμικής τους. Ελέγχει αν οι ισορροπίες ευσταθούν ή όχι. Με άλλα λόγια, προετοιμάζει τη μελέτη της ανθεκτικότητάς τους. Αλλάζοντας τον πυρήνα της γεωγραφίας, για να τον μετατρέψει από κείμενο σε αντικείμενο, ταξινομεί το χώρο μέσω του χρόνου. Το νέο του βλέμμα αναδεικνύει ριζοσπαστικές δυναμικές και διαφορετικούς χώρους. Εστιάζοντας γεωπολιτικά το βλέμμα του, ο Spykman μας προσφέρει μια νέα εικόνα του κόσμου. Αυτή βέβαια, είναι φαινομενικά πιο σκληρή αλλά έχει την ιδιότητα να αγγίζει με αποτελεσματικότερο τρόπο την πραγματικότητα. Δεν απορροφά τη σκέψη του πάνω σε τοπικές λεπτομέρειες, σχεδιάζει τις γενικές γραμμές και ενσωματώνει τις στρατηγικές κινήσεις μέσα στο δυναμικό. Ο χάρτης για τον Spykman είναι ένα δυναμικό επίπεδο. Η στατικότητά του προέρχεται μόνο και μόνο από τον ελάχιστο χρόνο που διαρκεί η παρατήρησή του. Γι’ αυτό το λόγο η σκέψη του επιλέγει μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα, για να εντοπίσει τις αόρατες κινήσεις της μεγάλης στρατηγικής, των μεγάλων δυνάμεων. Θα μπορούσαμε, βέβαια, να εστιάσουμε την προσοχή μας πάνω στα συμπεράσματά του, είναι όμως προτιμότερο να επικεντρωθούμε πάνω στη μεθοδολογία του. Αυτή είναι που είναι σημαντική, διότι λειτουργεί ως ανοιχτή δομή για πολλές και πολλαπλές εφαρμογές, ενώ η ανάλυσή του είναι περιορισμένη από το εύρος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Το παρόν του ανήκει στο παρελθόν μας, ενώ το μέλλον του είναι το παρόν μας.
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου