Η ΑΓΩΓΗ, ΩΣ ΑΥΤΑΞΙΑ ΖΩΗΣ
Δημήτρης Κ. Μπάκας
Κύριο χαρακτηριστικό της εποχής μας η ασύλληπτη νοητικά πολυπλοκότητα. Οι πηγές πληροφοριών άπειρες και η διάδοσή τους ακαριαία. Η προσέγγιση της αλήθειας είναι, σχεδόν, αδύνατη. Οι ειδικοί δεν μπορούν να περιγράψουν με σαφήνεια και ακρίβεια το όλο μιας κατάστασης. Νομίζουμε ότι αντιλαμβανόμαστε τα θέματα, αλλά αυτό συνήθως είναι μια πλάνη. Το άτομο αισθάνεται απομονωμένο, παρά το ότι ζει σε μεγάλους ανθρώπινους σχηματισμούς. Η αβεβαιότητα είναι η μόνη βεβαιότητα! Η ανασφάλεια και ο φόβος είναι σήμερα πολύ πιο έντονα από ποτέ και η ευτυχία των πολλών φαντάζει ως εάν όνειρο απατηλό. Μοναδικές δυνάμεις μας στον αγώνα επιβίωσης, είναι οι συνάνθρωποί μας, με τους οποίους πρέπει να μάθουμε να ενεργούμε αρμονικά και ο εαυτός μας, τον οποίο πρέπει να προετοιμάσουμε κατάλληλα. Ευτυχώς ο άνθρωπος είναι homo educandus, επιδεκτικός παιδείας, ήτοι αγωγής, διδαχής, εκπαίδευσης, και καλλιέργειας. Αυτός είναι ο δρόμος σωτηρίας μοναδικός, αλλά ανηφορικός, δύσκολος και λίαν επίπονος.
Η Παιδεία (καλλιέργεια και εκπαίδευση) συνιστά επίδραση, που έχει την ίδια πηγή με το ένστικτο της γονικής φροντίδας. Την υπέρτατη ανάγκη να μπορέσει ο άνθρωπος να αντιμετωπίσει με αυτάρκεια τα προβλήματα, που προκύπτουν από το φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον με τελικό σκοπός την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Δεν είναι η απλή συσσώρευση πολλών γνώσεων η Παιδεία. Είναι κάτι πολύ βαθύτερο και μονιμότερο. Είναι εκείνο που μένει, αφού ξεχαστούν οι γνώσεις! Είναι το καλά ακονισμένο μυαλό: Η ισχυρή κριτική δύναμη, ώστε να μπορεί να βρίσκει, πίσω από τα επιφαινόμενα την αλήθεια. Είναι επίσης μια λεπτά καλλιεργημένη ευαισθησία, που ρυθμίζει το εσωτερικό μας χάος, τα συναισθήματά μας. Τέλος είναι η ρωμαλέα εσωτερική δύναμη των αξιών για ανάληψη της ευθύνης ηθικών πράξεων. Αυτά είναι τα αντικείμενα της ολιστικής παιδείας- αγωγής. Με την αγωγή χαλυβδώνεται η ανθρώπινη ύπαρξη και αντέχει στα ανηλεή χτυπήματα της ζωής, η οποία δεν είναι διασκεδαστικό παιχνίδι, αλλά γεμάτη από σοβαρότατα παιχνίδια. Οι αντοχές αποχτιούνται με τη βάσανο και όχι με την καταβολή της ελάχιστης προσπάθειας.
Με τον κόπο της συνεχούς άσκησης στα δύσκολα παιδευτικά μονοπάτια. Είναι άλγημα και αγώνισμα η όλη παιδεία. Όταν την ερωτευθούμε, όμως, γίνεται ένα παραγωγικό παιχνίδι χαράς, που αξίζει πάρα πολλά. Ο άρτια παιδευμένος άνθρωπος αισθάνεται την πληρότητα, γιατί αποκτά υψηλό βαθμό αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Γνωρίζει καλύτερα και δεν φοβάται την πραγματικότητα. Εξοικειώνεται με τις δυσκολίες. Απελευθερώνεται από δεισιδαιμονίες και προλήψεις. Ευχαριστιέται το πλάτεμα του εαυτού του προς τους συνανθρώπους του, τους οποίους αγαπά και τους εμπιστεύεται, γιατί νοιώθει, ότι και εκείνοι τον αγαπούν. Αισθάνεται αυτάρκης και αποτιμά τους κινδύνους στα μέτρα τους και όχι σε μεγέθυνση. Δεν άγχεται για πιθανά προβλήματα, αλλά μόνο για τα πραγματικά. Επιλέγει τις πραγματικές ανάγκες και όχι τις πλασματικές, που του δημιουργούν, όσοι τον θεωρούν καταναλωτικό ον, χωρίς νου και κρίση. Τα άλυτα προβλήματα της ζωής τα υπολογίζει στις σωστές διαστάσεις τους και δεν τα ξορκίζει. Τα παλεύει με όση ενέργεια έχει αποκτήσει με την παιδεία του και δέχεται τα όριά του στις φυσικές τους διαστάσεις. Κοντολογίς η ποιοτική ολιστική παιδεία είναι η βασική αυταξία της ζωής, από την οποία αναδύονται οι λοιπές αξίες.
«Η παιδεία παράγει όλα τα αγαθά» (Σωκράτης). Αντίθετα η ελλιπής παιδεία προκαλεί οδυνηρές συνέπειες. Πειστικότατο παράδειγμα η κρίση που βιώνουμε. Στο βάθος της κρύβεται το μεγάλο έλλειμμα της ολιστικής παιδείας. Τι πιο πειστικό κίνητρο προσωπικής δράσεως για μια γόνιμη καλλιέργεια! Η αυτοπραγμάτωση ακολουθεί δύο στάδια: Την παιδαγωγία στην νεανική ηλικία και το στάδιο της ανδραγωγίας (andragogy) 1 , το οποίο αρχίζει, όταν ο νέος αποκτήσει και προσωπικές εμπειρίες 1 Άνδρας, με την ομηρική έννοια του ανθρώπου, «Δίας πατήρ ανδρών τε και Θεών» 2 και μπορεί να συμβάλλει σταδιακά στην αγωγή του. Συνεχίζεται δια βίου και έχει, βασικά, πρακτικό χαρακτήρα. Χωρίς εφαρμογή και πράξη, που σημαίνει πέρας, κάθε καλλιέργεια θεωρείται ημιτελής. Το παράδειγμα και η συνέπεια λόγων – πράξεων εμπνέουν την εμπιστοσύνη μεταξύ διδάχου και διδασκομένων. Η ολιστική δόμηση του ατόμου, η ανδραγωγία, συνιστά, όθεν, την ύψιστη τέχνη της Ζωής. Είναι μια συνεχής δια βίου προσαρμογή. Ένα άλγημα ευγενών αξιών.
Η «βασιλική» Τέχνη, που μορφοποιεί το ωραιότερο έργο τέχνης της Πλάσης, τον Άνθρωπο. Ουσιαστικά είναι η ίδια η ζωή μας. Με αυτή γράφει την ιστορία του ο καθένας μας, γιατί μόνον ο άνθρωπος συμβάλλει με τη θέλησή του στην αυτοπραγμάτωσή του. Απαιτείται τεράστια εσωτερική του δύναμη για να επιβιώνει και προσχεδιάζει και το μέλλον των παιδιών του. Αν καταναλώσει όλη την ενέργειά του για το ίδιο προσωπικό συμφέρον, τότε γίνεται ρίψασπις και επίορκος, ως φθηνός συμφεροντολόγος. Είναι θέμα ηθικό η συμμετοχή μας στην ευθύνη της δημιουργίας παραγωγικού συνόλου. Συνιστά υπέρτατο καθήκον η συμμετοχή μας στο έργο της Κοινωνίας μας με απώτερο σκοπό μια υπέρτατη, ιδεατή ίσως, πραγματικότητα. Η συμμετοχή μας είναι ευθύνης μας, αλλά και το ηθικό εισόδημά μας. Μια προσωπική λύτρωση, η οποία πάντοτε συνοδεύει την εκτέλεση του καθήκοντός μας. Οι ατομικές μας, όμως, δυνάμεις είναι ανεπαρκείς, απέναντι στις φοβερές προκλήσεις του σύγχρονου περιβάλλοντός μας. Μόνον με τη σύμπραξη με τους συνανθρώπους μας θα έχουμε ελπίδα για θετικό αποτέλεσμα. Η Ολιστική Παιδεία συνιστά ένα αντίδοτο στη δυστυχία του ανθρώπου.
Γιατί ρίχνει φως στην πραγματικότητα, βελτιώνει τις σχέσεις των συν-ανθρώπων και τελικά, όχι σπάνια, αμβλύνει την ένταση της δυστυχίας. Μας κάνει πιο δυνατούς και ικανούς, ώστε να βιώνουμε την πιο ωραία πλευρά της ζωής, ακόμη και στις πολύ δύσκολες πτυχές της. Η κρίση, η οποία μας κατατρύχει και που είναι ουσιαστικά παγκόσμια, ίσως, είναι και μοναδική ευκαιρία αφύπνισης όλων μας. Τα πρώτα σημάδια είναι ήδη ορατά στη μορφή του εθελοντισμού.
Τα προβλήματα πια είναι πανανθρώπινα και δεν λύνονται με αλληλοσυγκρούσεις. Απαιτούν δημιουργικό διάλογο και συναινετικές λύσεις. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να ζουν, συνέχεια, μέσα στο μίσος και την έχθρα, γιατί είναι γεννήματα έρωτα και αγάπης. Κατά βάση, απεχθάνονται τον άσχημο και τον κακό εαυτό τους. Από τη φύση τους προτιμούν, ως αξίες, την αλήθεια, το ωραίο και το αγαθό. Μόνον που είναι δυσπρόσιτες αξίες. Φυτρώνουν μόνον, όπου υπάρχει σχολαστική και άρτια καλλιέργεια. Μόνον η Παιδαγωγία και η Ανδραγωγία αναπτύσσουν τις γόνιμες ανθρώπινες συνειδήσεις, που είναι το μεγάλο ζητούμενο όλων των εποχών. Και της δικής μας. Δύσκολη η οδός, αλλά είμαστε υποχρεωμένοι να την ακολουθήσουμε. Η παιδεία είναι ένας διηνεκής και διαχρονικός προοδευτικός θεσμός όλων των ανθρώπινων κοινωνιών. Θεσμός της υψηλής και ειδοποιού ανθρώπινης ποιότητας. Θεσμός σύγχρονης και μελλοντικής ανθρωπινότητας.
Δηλαδή, ποιότητας προσώπων αρμονικής σύνθεσης. Δεν απαιτείται υποχρεωτικά υψηλότατο ΙQ. Φυσικά δε βλάπτει πάντοτε η οξύνοια. Αντίθετα. Παρά ταύτα, όμως, απαιτείται και πλούσιος και αρμονικός συναισθηματικός εσωτερικός κόσμος και οπωσδήποτε, όμως, απαιτείται υψηλό ήθος. Απαιτείται η εν μέτρω συνύπαρξη όλων των αξιολογικών δυνατοτήτων. Ολόπλευρη, ολιστική και πολύτροπη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Υπέρβαση των προσωπικών αγκυλώσεων και αρμονική ενσωμάτωση στη σύγχρονη και στη διαρκώς εξελισσόμενη κοινωνία. Εναρμόνιση και αρμοστικότητα (fitness) με το υγιή σύγχρονο ρυθμό που το άτομο δρα ενεργά. Όχι παθητικά και παρασιτικά.
Το πρόσωπο –άτομο αποδίδει ωφέλιμη στο περιβάλλον πνευματική αλλά προπαντός πρακτική- ηθική ενέργεια και με την ενέργεια αυτή-δια της ισχύος του, συμβάλλει στην προσωπική δόμηση και έμμεσα στην ανάπτυξη συνεχούς βελτιούμενης και εναρμονιζόμενης στις ανάγκες κοινωνία. 3 Το τελικό μας συμπέρασμα, που αναδύεται αυθόρμητα από μια ψυχή συντονισμένη στις ποικίλες, τεράστιες και αναπάντεχες δυσχέρειες (ενίοτε θανατηφόρες) της ανθρώπινης ζωής επάνω στον πλανήτη μας είναι το ακόλουθο: Η παιδεία, με σκοπό τη μόρφωση προσώπου με αρμονική σύνθεση γνωστικού, θυμικού και ηθικού περιεχομένου συνιστά πρώτιστη αυταξία. Είναι μια διαρκής άσκηση αρετών με κίνητρο το ιδανικό της συν-ανθρωποποίησης των ατόμων, σε μια κοινωνία μαζικού χαρακτήρα, όπως η σημερινή. Σήμερα που χομπσιανά κοινωνικά φαινόμενα, όπως «όλοι εναντίον όλων» (homo homini lupus est) κυριαρχούν στη ζωή των ανθρώπων, μόνο η πολύτροπη και ολιστική παιδεία, με στόχο τη μόρφωση ανθρώπινων προσώπων είναι η μοναδική διέξοδος. Η συν-ανθρωποίηση, όμως, είναι ανέφικτη χωρίς ειλικρινή διαλογική σχέση με τον διπλανό μας με την καλλιέργεια της αρετής του δημιουργικού διαλόγου. Περί αυτού του θέματος στο επόμενο.
Δημήτρης Κ. Μπάκας Οκτώβριος 2020
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου